1 
4- BỊ ONG CHÍCH
1- Sơ lược về ong
Nước ta có nhiều loại ong, các loại ong
thường gây nhiễm độc là ong vò vẽ, ong bắp cày, ong mật và một số ong chưa rõ
loại ở các vùng rừng núi.
Ong mật còn gọi là ong khoái, to con , đốt đau, tổ thường ở
các hốc cây, hốc đá, có thể bắt về nuôi được.
Ong ruồi cũng thuộc
họ ong mật
Có 2 loài : một loài được gọi là ong ruồi bụng đỏ và một loài khác là ong ruồi bụng đen .
Ong nhỏ con (bằng con ruồi trâu). Đàn ít con, nọc ít độc . Trong tự nhiên hay làm tổ trong hang hốc, bọng cây, bụi cỏ hay
dưới cành cây to hoặc cũng ở trên cây dừa, sống hoang dại .
Ong vò vẽ (bò vẽ), "ong mướp", "ô phong",
"hùng phong", "tượng phong .
Ong đất: dân gian còn gọi là "ong bắp cày", "thổ
phong", "mã phong" .
Ong đất có 3
loại: Loại màu đen, đen vằn vàng và mầu vàng. Loài ong này hay làm tổ dưới đất nên thường gọi
là "ong đất" (thổ phong). Tuy nhiên, nó còn có thể làm tổ trong thân
cây mục.
Tại đất nước
ta, ong đất sinh sống ở các nơi
có khí hậu ẩm ướt, thường làm tổ dưới những gốc cây, hốc đá, vách núi
cao…
Loại ong
đất đen vằn vàng cực độc .Các nhà khoa học cho rằng, một người dù khoẻ đến mấy cũng
không thể chịu nổi 5 con ong đất đốt cùng một lúc. Đặc biệt, với một con trâu
trưởng thành cũng chỉ có thể sống vài giờ khi bị 20 con ong đất đốt cùng một
thời điểm.
Thông thường, ong đốt không gây nguy hiểm, nhưng nếu vết đốt nhiều hoặc
bị đốt ở các vị trí như đầu, mặt, cổ: bị dị ứng với nọc ong, bị sốc hoặc bị
nhiễm độc… có thể nguy hiểm đến tính mạng.
Không hiếm trường
hợp do bị ong đốt không xử lý kịp thời và đúng cách dẫn đến nguy hiểm , nhất là với trẻ em và người có tuổi do sức đề kháng,
chịu đựng kém, người có mẫn cảm với phấn hoa.
Tùy theo loài ong mà
nọc sẽ độc ít hay nhiều. Độc ít như ong
mật nhưng cũng có loại gây chết người chỉ với mươi vết chích như vong vò vẽ,
ong đất, do đó tuyệt đối không được xem thường khi bị ong đốt vì người bị đốt
khó phân biệt là mình bị loại ong nào đốt.
Ong mật sau khi đốt không để lại kim chích .Ong mật thông thường chỉ chích được
một lần; sau đó mũi kim dính luôn vào da nạn nhân, con ong sẽ chết.
Phần cây kim dính trên da cần thêm 2-3 phút nữa để hoàn thành nhiệm vụ bơm tất
cả chất độc vào người nạn nhân. Đó là lý do vết ong chích thường nhức nhối rất
lâu.
Ong vò vẽ , ong đất , ong tò vò không có móc ở đầu mũi kim
, khi đốt không để lại ngòi (kim chích ) ở
da . Một con có thể chích nhiều nốt .
2. Sơ cứu ong đốt:
Khi bị ong đốt, nạn nhân tuyệt đối phải nhanh chóng sơ cấp cứu và đến cơ sở y tếgần nhất để thăm khám. Nạn nhân chỉ cần nhận dạng con ong đã đốt mình để cung cấp cho bác sĩ biết, tìm hướng điều trị hợp lý, không nên tự mình phán đoán rồi xem thường bệnh trạng mà dẫn đến
những nguy cơ khó lường.
Khi bị ong tấn công, người bị nạn phải hết sức bình tĩnh, trước tiên cần che vùng
đầu để không bị đốt, tiếp đến tìm cách dùng tay bới đất cát vung lên
để xua đuổi chúng bay đi chỗ khác. Tuyệt đối không dùng nhánh cây, quần áo để xua vì càng xua, ong sẽ càng bu lại tấn công.
Người bị ong đốt tự làm hoặc nhờ sự giúp đỡ của
người khác, nhanh chóng sơ cứu ban đầu bằng một trong những cách có thể như sau:
a) khi chỉ bị một ,
hai nốt chích
* Nhanh chóng lấy kim chích ra
Nên nhớ là nọc độc càng để lâu càng thấm
sâu vào máu và gây nhức nhối, khó chịu nhiều hơn. Vì thế, khi bị ong mật
chích (vì chúng ta thường gặp loại ong này nhất), mũi kim dính vào da tiếp tục
bơm chất độc trong vài phút. Vì thế, cần lấy kim ra càng nhanh càng tốt. Có thể
dùng móng tay hoặc nhíp để gắp ra cũng có thể dùng cạnh sắc của miếng bìa,
thẻ tín dụng, thẻ điện thoại,…để gạt và lấy ngòi ong ra. Đa số trường hợp thông
thường, mũi kim cắm vào da không sâu lắm, chỉ cần dùng móng tay cào nhẹ theo
chiều kim là có thể kéo ra.
* Sát trùng vết chích
Ong cũng như ruồi, thường bay lang thang và đậu
lại trên nhiều nơi. Không có gì bảo đảm rằng vi khuẩn gây bệnh sẽ không bám vào
thân ong. Vì thế, sau khi lấy kim ra, hành động kế tiếp là sát trùng với cồn
hoặc xà phòng và nước.
* Xoa dịu vết chích
Bây giờ thì bạn có thể làm việc mà bạn muốn làm
là xoa dịu vết thương cho bớt nhức nhối hơn. Có nhiều cách:
·
- Dùng aspirin: Lúc vết thương còn ướt (sau khi rửa hoặc sát
trùng), nhúng nước một viên aspirin chà lên vết chích. Đây là một trong những
phương pháp công hiệu nhất để làm giảm sự nhức nhối.
·
- Dùng bột than: Bột này có bán tại các tiệm thuốc tây (gọi là
activated charcoal capsule), có công dụng khử độc rất thần tốc. Đây là loại
được dùng trong những phòng cấp cứu tại bệnh viện. Lấy một viên bột than, mở
đôi viên thuốc và lấy bột ra. Có thể đổ thẳng lên vết chích nếu còn ướt, hoặc
trộn với vài giọt nước cho sệt rồi đắp lên vết thương. Bạn có thể tìm mua bột
than tại tiệm thuốc địa phương dưới dạng bột hoặc đóng thành viên bán trong
chai.
·
- Dùng chất amonia: Chất này là công thức chính yếu của
thuốc bôi "After Bite" dùng xoa dịu vết nhức bán trên thị trường. Bạn
mua nó hoặc để tiết kiệm, có thể dùng amonia nguyên chất bán trong các chai với
mục đích lau chùi bàn ghế, nhà bếp..., thấm bông gòn bôi vào vết chích.
- Uống thuốc antihistamine hoặc
chlorotrimeton
Hai loại thuốc này được bán tự do tại các tiệm thuốc tây, chuyên trị các triệu
chứng của bệnh dị ứng (alergy). Công dụng chính của chúng là làm cho bớt sưng,
bớt ngứa.
- Cho bệnh nhân uống đủ
nước.
- Gọi cấp cứu và đưa nạn nhân đến cơ sở
y tế gần nhất ngay nếu số lượng vết đốt nhiều (từ 10 nốt trở lên).
b) Khi bị ong đốt nhiều.
Nhất là khi bị đốt vào các vùng mặt, cổ, miệng, họng (có thể gây
tắc thở hoặc mù mắt). Bệnh nhân có biểu hiện khó chịu, ví dụ:
- Đau nhiều, sưng nề nhiều vùng bị đốt.
- Mẩn ngứa.
- Khó thở.
- Mệt nhiều.
- Đái ít.
- Vàng mắt, vàng da.
Bệnh nhân khó thở: hà
hơi thổi ngạt hoặc hô hấp nhân tạo bằng phương tiện hiện có.
Không tự dùng thuốc (dù là thuốc y học cổ truyền hay thuốc
tân dược), không cố tìm vôi, các
thuốc khác ...... để bôi vì tốn thời gian,
không tốt nếu vết cắn nhiều, vết đốt ở mặt, cổ, miệng.
Mà khẩn cấp chở ngay nạn nhân đến cơ sở y
tế để cứu chữa .
3. Phòng tránh bị ong đốt:
Phát hiện tổ ong vò vẽ cao khoảng 7 m trong nhà bỏ hoang
- Tránh tiếp xúc với ong nếu không cần thiết.
- Không kích động hoặc
trêu ong, không làm tổn thương ong . Ngoài
ra, khi bị ong đốt, đừng tìm cách
đập chết chúng vì khi đập chết 1 con ong bò vẽ cạnh tổ cũng có thể tiết ra các chất kích
thích làm cả tổ ong bay
ra đốt.
- Không để hoang nhà
cửa, các tầng nhà hoặc phòng (ong dễ đến làm tổ).
- Phát hiện sớm tổ ong và phá bỏ nếu ở nơi đông người, nơi nhiều người đi lại
hoặc trong hộ gia đình. Nên phá ngay khi tổ ong mới xây (còn nhỏ, thường tháng
3-4) ; vì ong (ong bò vẽ ) là
côn trùng sống xã hội nhưng nó phát triển mạnh vào các tháng 7 - 11, đến mùa
đông các ong thợ bị chết đi chỉ có
các ong chúa đã thụ tinh còn lại.
Mỗi con sống trong một tổ nhỏ. Lúc
này tiêu diệt 1 con tại tổ dễ dàng hơn tiêu diệt cả đàn vào mùa hè, mùa thu.
- Không nên coi ong
vào nhà hoặc làm tổ trong nhà là báo hiệu điều tốt lành.
- Khi đi vào
rừng, đi dã ngoại , tránh mặc quần áo sáng màu, màu sặc sỡ. Không
dùng nước hoa, dầu gội đầu, các mỹ phẩm,… có mùi thơm và ngọt. Không đi chân
đất, không mặc quần áo quá rộng. Đội mũ có lưới che, đi găng tay, mặc quần áo
dày và kín nếu có thể.
- Khi ong bay đến,
không chạy, cần đứng hoặc ngồi im và không cử động (ong sẽ không nhìn thấy
nữa).
- Đừng chạy ra đồng trống khi bị tấn công: Khi
bị một đàn ong tấn công, tốt nhất là nhảy xuống nước. Trường hợp chỉ có thể
chọn giữa đồng trống và rừng rậm, nên chọn rừng rậm, vì ong có khuynh hướng tản
lạc và mất dấu bạn khi vào rừng.
- Nếu bị ong tấn công
có thể dùng bất cứ loại bình xịt nào có sẵn có mùi khó chịu hoặc dùng khói để
xua đuổi (không làm nếu nguy cơ cháy rừng).
- Cách loại bỏ tổ ong:
*
dùng khói (không làm nếu nguy cơ gây cháy), thông
thường ong rất sợ khói.
Nếu ong làm tổ trong nhà, gần
nhà không nên dùng gậy chọc vào tổ mà
nên hun khói cho ong bỏ đi.
*
bình xịt diệt côn trùng (ví dụ bình xịt muỗi) để xua ong đi hết.
Sau đó dùng màn hoặc
lưới mắt nhỏ để bọc tổ ong và gỡ đi (để tránh trường hợp ong còn trong
tổ).
Người làm mặc quần áo
dày hoặc áo mưa (loại nhựa dày) và đầu đội mũ kín, đi găng.
(tổng hợp từ skydoor.net , eboi.net và
giaoduc.net.vn )
