SƠ CẤP CỨU KHI ĐI CẮM TRẠI , DÃ NGOẠI (6)

     6- NGỘ ĐỘC THỨC ĂN 

       Ngộ độc thức ăn hay ngộ độc thực phẩm là các biểu hiện bệnh lý xuất hiện sau khi ăn, uống những loại thực phẩm nhiễm khuẩn, nhiễm độc, hoặc có chứa chất gây ngộ độc, hoặc thức ăn bị biến chất, ôi thiu, có chất bảo quản, phụ gia …

        Ngộ độc thức ăn đôi khi không chỉ xảy ra cho một cá nhân, có khi là cả một gia đình hoặc tập thể ăn cùng một loại thức ăn đó.

       a)    Cách nhận biết một người bị ngộ độc thức ăn

        Sau khi ăn hay uống một thực phẩm bị nhiễm độc (sau vài phút, vài giờ, thậm chí có thể sau một ngày), người bệnh đột ngột có những triệu chứng:

-       buồn nôn và nôn ngay, có khi nôn cả ra máu,

-       đau bụng

-       đi ngoài nhiều lần (phân nước, có thể lẫn máu),

-       có thể không sốt hoặc sốt cao trên 38^oC.

-       đôi khi ,  còn có thể có các triệu chứng thần kinh và toàn thân như nhức mỏi cơ thể, mê sảng, co giật...

         Ở người cao tuổi và trẻ nhỏ dưới 5 tuổi, các triệu chứng này thường nặng.

        Nếu nôn nhiều lần và đi ngoài nhiều lần, người bệnh sẽ dễ bị mất nước, mất chất điện giải dẫn đến bị trụy tim mạch và sốc. Vì thế phải rất lưu ý đến những dấu hiệu mất nước, nhất là đối với những người nôn nhiều trên 5 lần và đi ngoài phân lỏng trên 5 lần, sốt cao, miệng khô, môi khô, mắt trũng, khát nước (cần lưu ý: người già hay bị nặng lại không kêu khát do tuổi cao bị mất cảm giác khát), mạch nhanh, thở nhanh sâu, mệt lả, hay co giật, nước tiểu ít, sẫm màu.

      b)  Nguyên nhân gây ngộ độc thực phẩm

        Những  nguyên nhân chính gây ngộ độc hay gặp, đó là :

-       do hóa chất bảo quản thực phẩm (thuốc trừ sâu, hóa chất chống sâu mọt...), do hóa chất dùng trong trong chế biến thực phẩm (ví dụ phẩm màu trong các loại bánh, xôi, rượu...)

-       thực phẩm có nguồn gốc từ động vật như thịt, cá, trứng, giàu đạm, rất dễ trở thành môi trường tốt cho các vi sinh vật, nhất là vi khuẩn gây bệnh phát triển, và khi đó thức ăn biến thành chất độc.

-       còn có thể là do thức ăn và nước uống bị nhiễm chất độc như: kim loại (asen, kẽm, chì...), các chất hữu cơ, các thuốc diệt côn trùng, vật hại (rau quả bị dính các hóa chất trừ sâu, chất bảo quản chống thối rữa).

-       Bên cạnh đó còn có các siêu vi khuẩn, độc tố của chúng tiết ra, các nấm độc có trong thực phẩm, các chất độc có tự nhiên trong rau, quả, thịt như: nấm độc, măng , lá ngón, cá nóc độc, cà độc dược, gan cóc, trứng cóc, vỏ sắn, mật cá trắm, nọc rắn, nọc ong...

       Một số đối tượng thực phẩm có nguy cơ cao gây ra ngộ độc:

·         Ăn thịt gỏi hay thịt chưa chín kỹ.

·         Ăn cá và hải sản (sò, trai, nghêu, cua, ghẹ) tươi sống hay chưa chín kỹ.

·         Ăn các món có trứng gà chưa hoàn toàn được nấu kỹ

·         Ăn các món gỏi

·         Ăn một số loại rau sống như cải bruxen, đậu.

·         Uống nước trái cây chưa được diệt khuẩn.

·         Sữa và các sản phẩm từ sữa chưa qua diệt khuẩn.

      c) Sơ cứu

       Sơ cứu khi phát hiện nạn nhân bị ngộ độc thực phẩm theo nguyên tắc sau :

      * Hạn chế độc tố ngấm vào cơ thể

      * Bù nước cho bệnh nhân

      * Không uống thuốc cầm tiêu chảy

      Thực hiện các bước sau : 

- Nếu bị ngộ độc thức ăn, phải ngừng  sử dụng ngay món đó.

- Khẩn trương gây nôn cho bệnh nhân, nôn càng nhiều càng tốt để đẩy hết thức ăn ra ngoài. Nếu  nạn nhân còn tỉnh táo cần làm cho chất độc lẫn trong thức ăn đào thải ra ngoài càng nhanh càng tốt, bằng cách dùng hai ngón tay để ngoáy họng hay dùng một thìa nhỏ hoặc tăm pon đưa vào gốc lưỡi (cẩn thận tránh làm xây sát miệng) để gây nôn. Khi bệnh nhân nôn, để đầu cúi thấp hơn ngực, tránh bị sặc vào phổi.

Trong trường hợp nếu biết chất độc là dầu hỏa, xăng, hóa chất trừ sâu, thuốc chuột... thì không nên gây nôn vì gây nôn sẽ có thể làm bệnh nhân hít chất độc vào phổi hoặc lên cơn co giật khi đang nôn mà nhanh chóng cho nạn nhân uống than hoạt tính 20-30g nếu là người lớn, 5-10g đối với trẻ em. Cần cho bệnh nhân uống than hoạt tính để giữ các chất độc không cho thấm vào máu, tiếp đó dùng thuốc nhuận tràng Sorbitol để tống chất độc và than hoạt qua đường phân. Nên cho bệnh nhân uống nhiều nước để than hoạt dễ dàng đi ra ngoài.

- Sau khi gây nôn để người bệnh nằm nghỉ, sau đó hòa 1 lít nước với một gói orezol hoặc nếu không có sẵn gói orezol thì có thể pha 1/2 thìa cà phê muối cộng với 4 thìa cà phê đường trong 1 lít nước rồi cho người bệnh uống để bù và chống mất nước cho cơ thể.

Mặt khác, uống nước còn giúp trung hòa chất độc trong cơ thể người bệnh nhằm hạn chế tối đa những tác hại mà độc tố sẽ mang lại.

Đối với những trẻ từ 2 - 10 tuổi thì pha một gói orezol với 200ml nước rồi cho trẻ uống.

- Nếu bị co giật và ngừng thở, ngừng tim phải cấp cứu cho bệnh nhân bằng cách hà hơi thổi ngạt và ép tim. Nếu bệnh nhân hôn mê, để bệnh nhân nằm đầu thấp, nghiêng về một bên phòng chất nôn sặc vào phổi.

- Sau khi sơ cứu, phải khẩn trương đưa người bị ngộ độc đến bệnh viện sớm nhất để được xử lý tiếp.

- Cần mang theo thức ăn nghi ngờ gây ngộ độc, chất nôn hoặc phân để giúp bác sĩ chẩn đoán và điều trị nhanh hơn.

Lưu ý đặc biệt :

Đối với các trường hợp bị ngộ độc thực phẩm, khi sơ cứu cần chú ý :

-       chỉ gây nôn khi bệnh nhân tỉnh và không gây nôn nếu bệnh nhân là trẻ em, vì trẻ rất dễ bị sặc.

-       Tuyệt đối không cho người bị ngộ độc thực phẩm dùng các thuốc chống tiêu chảy vì các thuốc này có thể làm chậm quá trình đào thải vi khuẩn, chất độc ra khỏi cơ thể.

Sau khi tiến hành sơ cứu tạm thời cho người bệnh, hãy đưa người bệnh đến cơ sở y tế gần nhất để các bác sĩ rửa ruột và điều trị.

 d) Phòng ngộ độc thức ăn

Để phòng ngộ độc, mọi người cần có ý thức giữ gìn vệ sinh trong ăn uống, trong chế biến và kinh doanh thực phẩm. Hãy thực hiện tốt 8 điều sau:

- Nên tìm hiểu kỹ những cây rau, các loại nấm, cá để phân biệt được loại không độc và loại độc. Tuyệt đối không ăn những thức ăn lạ.

- Thực phẩm dùng để làm thức ăn phải được chọn lựa cẩn thận, phải tươi, không dập nát. Không ăn cá ươn, không hái nấm ở dọc đường hay trong rừng để ăn.

- Chuẩn bị thức ăn kỹ càng: nấu chín, đun sôi, bỏ những phần nghi là gây độc (bỏ vỏ sắn và ngâm nước trước khi luộc; bỏ da, đầu, ruột, mật cá trước khi nấu...).

- Giữ sạch bát, đĩa, xoong nồi đựng thức ăn. Thức ăn nấu chín nên ăn ngay. Thức ăn không ăn hết cần đun lại rồi mới cất giữ trong tủ lạnh. Khi ăn lại vẫn phải đem đun sôi rồi mới ăn.

- Diệt ruồi, gián, chuột... Tuyệt đối không để chúng tiếp xúc với thức ăn.

- Quả, rau sống phải rửa sạch, ngâm và gọt vỏ rồi mới ăn.

- Không uống mật cá trắm, trôi, chép với mục đích chữa bệnh. Tuyệt đối không ăn cá nóc. Không uống bia rượu nấu lậu.</div>

- Rửa sạch tay bằng xà phòng trước khi ăn hay khi chuẩn bị chế biến thức ăn.

Không được hái ăn những nấm mọc dại trong rừng
(đặc biệt là những nấm có mũ nấm mầu sắc lòe loẹt)