Được tin trễ Lm Antôn NGUYỄN TRƯỜNG THĂNG - một bậc trưởng thượng, một người bạn thân thiết của Phong trào Hùng Tâm Dũng Chí Đà Nẵng , và cũng là một "tiếng kêu cô đơn" về Cồn Dầu - đang đau nặng và phải nhập viện trong những ngày cuối tháng 10/2013 vừa qua ở BVUTĐN .
Cầu xin Mẹ Maria cho Ngài được mau chóng hồi phục, có nhiều sức khỏe để phục vụ Giáo hội và mọi người .
Xin được đăng lại một bài viết cũ của Ngài về TRÀNG HẠT MÂN CÔI trong ngày cuối của tháng HOA MÂN CÔI 2013 này .TRONG BỨC TRANH PHÁN XÉT CHUNG.
Michelangelo ( Michel-Ange) là một thiên tài đa năng thời Phục hưng. Mới 21 tuổi, ông đã hoàn thành bức tượng Pieta ( Mẹ sầu bi) mà ngày nay chúng ta thấy được sao chép khắp nơi trên thế giới. Ông còn sáng tác nhiều tác phẩm điêu khắc đá lừng danh khác như : Đavit, Maisen, những kẻ nô lệ v.v. Sau thời gian trú ngụ tại kinh đô Nghệ thuật Florence năm 1552. ông trở về Rôma. Đức Clêmêntê VII yêu cầu ông trang trí nhà nguyện Sistina ( Sistine), nhà nguyện của Đức Giáo hoàng hai bức tranh lớn. Ông đã hoàn thành kiệt tác Phán xét cuối cùng trong sáu năm ròng rã. Việc vẽ trên tường còn ướt « bích họa » ( fresque) là một kỷ thuật rất khó vì phải vẽ nhanh khi vôi màu còn ướt trên tường vách. Cái khó càng chồng chất khi phải làm việc trên cao, nhất là những bức họa tên trần nhà, người họa sĩ phải ngẩng đầu, hoặc nằm dài trên giàn giáo.
Họa sĩ Michelangelo
Bức họa Phán xét chung có kích thước như sau : cao 17 mét, ngang 13 mét. Trên 400 nhân vật thuộc đủ kích cở. Ở trung tâm là hình tượng Chúa Giêsu, vạm vở như một lực sĩ, tay phải vươn cao khỏi đầu và đang hạ xuống trong một tư thế uy nghi đáng sợ, đến nổi Đức Mẹ ở bên cạnh cũng căng thẳng hầu như co người lại. Theo phân tích của một số tác giả, Chúa Giêsu, không râu, đẹp như thần Mặt Trời Apollo trong vòng hào quang. Phải chăng Michelangelo muốn ám chỉ Chúa Cứu Thế chính là Mặt trời công chính. Vào thời kỳ mà khoa thiên văn còn trì trệ, còn quả quyết là mặt trời xoay quanh trái đất thì trong bích họa nầy tất cả các nhân vật phong cảnh đều xoay quanh trục trung tâm là Chúa Giêsu. Michelangelo đã theo thuyết thiên văn mới của Copernic mà không bị « kết án » như nhà thiên văn học Galilêô ? Quanh Chúa là những vị thánh. Chúng ta có thể nhận ra thánh Phêrô với chìa khóa, thánh Anrê với thánh giá, thánh Batôlômêô với tấm da bị lột mà có tác giả cho rằng trên đó có hình ảnh Michelangelo, bị “bóc lột” như một miếng giẻ rách ! Phía trên có nhóm thiên thần ” không cánh ” đang cố nâng thánh giá và trụ đá. Tác giả bức họa nhắm tới điều gì đây ? Có nhà nghiên cứu nghĩ là Michelangelo phê phán những con người thi hành việc thánh mà quá phàm tục.. ? có tác giả cho hoạ sĩ lên án kín những thủ lãnh đạo đời phục vụ Chúa mà thực ra phục vụ mình ??? Trên bức họa ban đầu hình như tất cả các nhân vật đều khỏa thân, sau nầy các vị Giáo hoàng cho che đậy phần giới tính , giao cho họa sĩ Daniela de Volterra khiến ông bị châm chọc bị gán tên là Braghettone( kẻ cho mặc quần lót). Có một giai thoại nữa là có trưởng nghi lễ Biagio da Cesena thường công kích Michelangelo về bức tranh nầy, ông đã « trả thù » bằng cách vẽ vị nầy làm Minos Diêm vương với đôi tai lừa. Vị nầy phản đối việc nầy với Đức Giáo hoàng là Michelangelo đã vẽ mình lếu láo như vậy. Đức giáo hoàng hỏi :
- Ông ta vẽ ngài ở đâu ?
- Dạ, dưới hỏa ngục.
- Lạy Chúa, tưởng ớ đâu chứ ở hỏa ngục thì ta đây cũng chịu thua !
Phần dưới bức họa có hai cảnh quan trọng về ngày tận thế xác loài người sống lại từ bụi đất và bên kia là gã chèo đò âm phủ Charon theo thi sĩ Dante chuyên chở những kẻ trầm luân và đang hất họ xuống khỏi đò để ma quỷ lôi vào hỏa ngục rực lửa.. Khoảng giữa là những linh hồn đang sa xuống hỏa ngục vô phương cứu chữa. Các thiên thần tống khứ những kẻ ác không biết sám hối và quay về với tình yêu Chúa không thương tiếc. Một số đang bám vào một cái gì, một nhân vật nào đó. Chúng ta thấy một người co rúm, một mắt mở cực to, tay bụm miệng che mắt còn lại thảng thốt trước án phạt đời đời mình sắp chịu. Cảnh hoảng loạn của các nhân vật sa hỏa ngục nơi mà Michelangelo dùng biểu tượng ngoại giáo thuyền đò của Charon đưa về một hang lửa đầy quỷ quái dị và lửa cháy hừng hực.
Góc bên kia là cảnh xác loài người sống lại từ mộ phần chui lên từ các bộ xương trắng hếu hoặc nhiều tư thế khác.
Bức tranh phán xét chung và các tranh khác cũng như những hiện vật trong nhà nguyện nầy, kể cả ngôi nhà đã là lịch sử rồi. Nhà nguyện Sistine quả là viên ngọc của Tòa thánh Vatican và nền nghệ thuật tạo hình thế giới. Ngày nay với các bài viết và hình ảnh trên Internet chúng ta dễ dàng chiêm ngắm các tác phẩm đang lưu giữ tại đây. Mùa xuân 1996, tôi đã đi hành hương Rôma và có dịp thăm viếng nhà nguyện nầy. Dù đã đọc sách, xem phim nhưng vừa bước vào lòng nhà nguyện tôi sửng sốt, choáng ngợp trước những bức họa chi chít từ trên trần nhà và các vách tường. Khách du lịch hoặc hành hương toàn thế giới vào càng lúc càng đông, không ai nhìn ai cả mà cứ dán mắt chiêm ngưởng , bái phục thiên tài Michelangelo , một vĩ nhân thế giới có lẻ không bao giờ có được nhân vật thứ hai như thế nữa trên đời. Tưởng rằng mình không bị ai để ý, tôi ngồi bệt xuống trên một bực cấp đối diện với bức phán xét chung để quan sát kỷ hơn. Nhưng vừa ngồi xuống tức tốc đã có một ông bảo vệ áo đen to đùng đến nhắc bảo đứng dậy, lúc đó nhìn lại mới thấy sự có mặt của những vị “hộ pháp ” luôn nhắc nhở người nầy kẻ khác, kẻ nói to, người quay phim chụp ảnh. Ánh sáng đèn flash chụp hỉnh có thể làm hại màu sơn của bức họa mất nhiều năm tháng trùng tu vì khói đèn và bụi bặm qua nhiều thế kỷ. Thật khó được yên tĩnh chiêm ngưởng bức tranh vào giờ cao điểm khi khách vào đông nghẹt, chen lấn như giữa một cái chợ. Hóa ra, về nhà đọc sách, xem tài liệu còn hiểu rõ nhà nguyện nầy gấp bội. Dù sao, được đặt chân vào nhà nguyện Sistine nầy đã là hạnh phúc, là đáng tự hào rồi. Trong bài viết nhỏ nầy tôi chỉ muốn lưu ý độc giả chú tâm đến một điểm nhỏ trong toàn cảnh bức tranh hoành tráng trên.
TRÀNG HẠT CỨU VỚT!
Tràng chuỗi Mân côi.
Trước đây, tôi có nghe hoặc đọc đâu đó một thông tin về câu chuyện tràng hạt Mân Côi trên bức bích họa Phán xét chung , nhưng khi vào tận nơi là nhà nguyện Sistine tại Rôma, do quá nhiều tranh tượng, nhân vật, lại thêm chen lấn nên thất khó mà xác định địa điểm nào Michelangelo vẽ cảnh nầy. Xem các ảnh minh họa, chi tiết nầy lại quá nhỏ để có thể nhận ra.
Quả vậy, vào góc trái bức tranh, gần sát các kẻ chết từ mồ sống lại, vào một điểm mà giới họa sĩ gọi là « điểm nhấn mạnh » (point fort) trong 4 điểm nhấn trên các bức tranh ngoài điểm trung tâm, nhìn kỷ chúng ta thấy một thiên thần đang đứng trên cụm mây, cúi mình nỗ lực kéo hai người lên với một cái dây. Hai nhân vật nầy , một người da đen và một người ngăm đen. Cái dây nhìn thật kỷ đúng là tràng chuỗi 50 Mân Côi. Qua chi tiết tràng hạt Mân Côi nầy nhiều tác giả cho biết lập trường Thánh mẫu học của Michelangelo. Giữa cơn lốc xoáy cải cách của nhiều giáo phái, tấn công các tín điều về Mẹ Maria. Michelangelo dù kín đáo công kích giáo triều Rôma vì nhiều chuyện bất toàn nhưng ông không hề nao núng trước những kẻ muốn giảm giá Mẹ Maria. Ngược lại, ông đã công khai tôn vinh Mẹ Maria qua hình ảnh Mẹ đứng sát kề Chúa Giêsu như một cộng tác viên sáng giá và cần thiết “sine qua non” ( không có không được). Mẹ đứng đó, bên cạnh Chúa Giêsu quan tòa công thẳng như gợi lại một chiều Canvê u buồn Mẹ đứng cạnh thập giá Chúa chịu khổ hình.
Ngoài ra tràng hạt Mân Côi kính Mẹ cũng được tôn vinh. Hai người bám đu dưới cổ tràng hạt là một người da đen và một người Maure Bắc Phi. Cái bám chắc chắn vững vàng qua một tràng hạt bền chắc muốn nói gì đây ? Hai người kia bảo đảm sẽ không bị hư mất, không phải sa hỏa ngục.
Michelangelo như muốn khẳng định là nhiều người được cứu vớt vào giây phút cuối cùng nhờ sự bàu chữa của Mẹ Maria là điều khỏi phải hồ nghi. Đây là ơn cứu độ phổ quát mà Chúa Kitô đã nhiều lần khẳng định và giáo lý đức tin đã dạy dỗ “Những kẻ chưa biết Chúa Kitô không do lỗi riêng nhưng ăn ngay ở lành theo tiếng lương tâm” mà tượng trưng là hai nhân vật ngoại giáo trong tranh cũng được Chúa thương. Phải chăng Michelangelo muốn mọi người phải hiểu cho đúng câu châm ngôn quen thuộc “Extra Ecclesiam nulla salus” ( (Ngoài Giáo hội không có ơn cứu rỗi) . Giáo hội không chỉ là Giáo hội hữu hình ” ghi danh sổ Rửa tội” mà còn có ơn cứu rỗi phổ quát của Giáo hội vô hình quy hướng về Chúa Kitô nữa. Hiểu đúng như vậy những người Việt công giáo buổi đầu cũng như người Việt theo Chúa hôm nay an tâm về phần rỗi của tổ tiên, ông bà mình…những người chưa hề nhận phép Rửa tội bằng nước . Xem ra họ là ” extra Eclesiam visibiliam” ( ngoài Giáo hội hữu hình) nhưng thực ra họ lại được gia nhập vào ” intra Ecclesiam invisibiliam” ( bên trong Giáo hội vô hình) . Điều mà 400 năm sau Công đồng Vatican 2 trong Tuyên ngôn về liên lạc của Giáo Hội với các Tôn giáo ngoài Kitô giáo NOSTRA AETATE xác định rõ ràng hơn : “Ý muốn cứu độ cho hết mọi người” ( Xem Nostra aetate đoạn mở đầu và Lumen Gentium, Ánh sáng muôn dân số 16 , Công đồng Vatican 2.). Nhưng không vì thế mà Giáo hội từ bỏ , quên đi sứ mạng chính yếu truyền giáo ” Rao giảng và có bổn phận phải kiên trì rao giảng Chúa Kitô, Đấng là đường, sự thật và sự sống ( Ga 14,6) nơi Người nhân loại tìm thấy đời sống tôn giáo sung mãn và nhờ Người Thiên Chúa giao hòa mọi sự với mình” ( Nostra Aetate, số 2).
Ý nghĩ tượng trưng thứ hai mà Michelangelo muốn diễn đạt là không cần một đức tin « hoành tráng » phô trương mà chỉ cần âm thầm tựa nương vào đức tin tối thiểu : suy ngắm mầu nhiệm Mân Côi, cuốn Tin mừng người nghèo, người nhỏ bé ngoại giáo mà tượng trưng qua hai nhân vật rất xa lạ với đức tin thời đó : một người Phi Châu và Bắc phi.
Nhỏ bé, đơn sơ nhưng tràng chuỗi Mân Côi kính Mẹ có sức phù trợ thần thế vượt trội. Michelangelo qua những nét cọ biểu lộ sâu sắc lòng yêu mến Mẹ Maria và tràng hạt Mân Côi.
Tháng Mân Côi 2010, sắp kết thúc.
Trước một tương lai vô vọng của những kẻ lầm lạc đi sai đường chính lộ của Đức Kitô mà đang lao đầu vào hỏa ngục , bức tranh Phán xét chung nhắc nhớ mọi người phải cố gắng sống thánh thiện như những người công chính để còn có cơ may được cứu rỗi.
Và đối với nhiều người bé nhỏ đơn sơ , 400 năm trước sứ điệp Fatima, Michelangelo như đã linh cảm và qua nghệ thuật hội họa nhắc nhở :
Hãy ăn năn chừa tội khi còn có thời giờ, trước khi quá trễ.
Hãy tin vào sự hổ trợ đắc lực ơn cứu độ của cọng tác viên xuất sắc : Mẹ Maria.
Hãy bám vào Tràng hạt Mân Côi !
Hội An ngày 25 tháng 10 năm 2010.
Linh mục Antôn Nguyễn Trường Thăng.
(Nguồn : antontruongthang.com)
