NÚT DÂY

                            

                                NÚT DÂY

           Trong sinh hoạt thường ngày , trong hoạt động sản xuất , con người đã sáng tạo ra những cách thắt nút dây,  sợi để phục vụ cho các  hoạt động của mình . Các thủy thủ, các nhà thám hiểm , các nhà thể thao , leo núi , người cứu hộ … đều phải rành rẽ các loại nút thông dụng và chuyên biệt của  riêng ngành mình . . .

           Nút dây bắt nguồn từ chính cuộc sống nên nó rất phong phú . Người ta đã tổng kết  có đến khoảng 4.000 nút các loại .  Nhưng thực tế , chúng ta nên biết  và thực hành thuần thục khoảng chừng vài chục nút buộc thông thường bằng sợi , bằng dây thừng , bằng lạt , mây …. là đủ .

         Biết và thực hành thuần thục có nghĩa là phải hiểu rõ công dụng của từng nút  , cũng như biết những ứng dụng của nút đó trong những hoàn cảnh khác ;

         Một nút dây được coi là hữu dụng cần phải có 3 đặc tính sau :

-       Có thể buộc thật nhanh

-       Tháo ra được một cách dễ dàng

-       Chắc chắn , nghĩa là nó có thể tin cậy được khi sử dụng trong trường hợp cần thiết .

         Thế cho nên , cùng với sự phát triển của xã hội , một bộ phận của nút dây đã không còn được sử dụng hoặc hạn chế sử dụng  do tính kém chuẩn mực của nó , số khác được nâng lên tầm  nghệ thuật do nét đẹp tinh tế của nó .

         Do tác dụng nhiều mặt  , nên bộ môn nút dây rất cần  được phổ biến , và học hỏi trong các sinh hoạt cộng đồng  :

-       học nút có thể phát triển sự khéo léo của đôi tay

-       giúp phát huy khả năng sáng tạo

-       bồi bổ khiếu thẩm mỹ của mỗi người

-       đào luyện khả năng tháo vát , ứng dụng trong các sinh hoạt hằng ngày

-       …..

          Thường người ta phân loại , sắp xếp các nút dây theo ứng dụng của nó . Thế nhưng ngay việc phân loại theo ứng dụng cũng hết sức khó khăn do mỗi nút dây có một công dụng nhưng lại có rất nhiều ứng dụng trong nhiều lãnh vực sản xuất , đời sống khác nhau . Như nút thợ dệt , có tên này do  người thợ dệt dùng nó để nối các sợi chỉ , hay nối những đầu dây không cùng kích thước , tuy vậy nó vẫn được ứng dụng  đan các loại lưới như lưới đánh cá ….

           Thế nên , người ta tạm phân loại các loại nút theo công dụng thực tế thành các nhóm như sau :

-       Các loại nút dùng để  NỐI

-       Các loại nút dùng để  BUỘC – TREO – KÉO

-       Các loại nút ĐẦU DÂY  :  BỆN, CHẦU DÂY , VẤN

-       Các loại nút để THÂU NGẮN dây

-       Các loại nút dùng để  CẤP CỨU – THOÁT HIỂM

-       Các loại nút cho THÁP , GHÉP

-       Các loại nút TRANG TRÍ – ĐAN

-       Các loại nút  KHÁC

I - MỘT SỐ NÚT DÂY TIÊU BIỂU

1)    NÚT CHỊU ĐƠN

a)    Tên khác : NÚT RUỒI

      Tên tiếng Anh  : Overhand Knot

b)    Thể loại :

-       Nhóm đầu dây

-       Nhóm  buộc,  treo

c)        Công dụng:

§  Tạo một nút chặn chắn chắn trên thân dây

§  Dùng làm điểm tựa trên dây

d)    Ứng dụng

§  là nút căn bản của rất nhiều nút phức tạp

§  nút thắt để không cho đầu dây chui qua lỗ nhỏ (làm xích đu)

§  làm sợi dây kéo ở giếng nước…

§  thắt đầu dây để tránh xơ (tưa) dây

§  …

e)     Biến thể: 

§  nút chịu kép,

§  nút số 8

§  nút mỏ chim

§  nút thòng lọng

§  nút ngạnh trê (nối chỉ câu, ông câu)..

f)        Ghi chú:

§  Nút chịu đơn hay nút đơn có nơi còn gọi là nút ruồi là một gút cơ bản và cổ xưa nhất. Vì vậy nó cũng là nút phổ biến nhất  và có nhiều ứng dụng nhất. Ngay cả khi quên cách làm gút số 8 (hoặc thòng lọng) ở khoen  lều bạn cũng có thể dùng nút chịu đơn mà không phải đắn đo (tất nhiên không an toàn bằng).

§   Đừng bao giờ sử dụng nút chịu đơn nếu như bắt buộc sau này phải tháo nó ra. Có nhiều nút thay thế chịu đơn một cách tiện lợi, hiệu quả mà lại dễ tháo gỡ.

2- NÚT CHỊU KÉP

a)      Tên khác : NÚT THẦY TU

b)      Tên tiếng Anh :  Double Overhand  Knot

c)       Thể loại :

-       Trang trí

-       Buộc , treo

d)      Công dụng :

Công dụng giống nút chịu đơn nhưng  để lại nút to hơn , chắc chắn hơn .

Ngày xưa các thầy tu thường kết  nút này làm tràng hạt , vì thế nút chịu kép còn được gọi là NÚT THẦY TU  (Capucine)

e)     Ghi chú :

§  Gút mỏ chim (hay vành tai) là một gút chịu đơn được thắt bằng dây đôi (sử dụng 2 dây chập lại để thắt gút chịu đơn). Có người gọi gút mỏ chim là gút chịu kép điều này là một ngộ nhận về mặt ngôn ngữ. Trong tiếng Anh người ta phân biệt rất rõ ràng, gút mỏ chim (one-sided overhand bend) là một gút thuộc thể loại nối khác hoàn toàn với gút chịu kép là một gút thuộc thể loại đầu dây.

           3- NÚT SỐ 8
    a) tên tiếng Anh :  figure-of-eight knot 

Giống như nút chịu đơn , nhưng do có xoắn thêm một vòng nên chắc chắn hơn .

Ứng dụng làm thang dây .

Nút số 8 kép

Nút dây này phát triển từ cách làm nút số 8 thông thường.
Công dụng: sử dụng là nút chặn dây khi leo núi.

            4- NÚT THỢ DỆT 
  a) Tên tiếng Anh : sheet bend , becket bend .


 b) Công dụng : Nút thợ dệt dùng để nối những đầu dây có tiết diện không bằng nhau
 c) Ứng dụng :  trong nối dây hay đan lưới
Ngoài ra để chắc chắn hơn ta có thể dùng nút thợ dệt kép bằng cách thêm một vòng dây



5- NÚT THUYỀN CHÀI 
 a) Tên khác NÚT QUAI CHÈO 
 b) Tên tiếng Anh : clove hitch
 c) thuộc nhóm buộc - treo

d) công dụng : 
- sử dụng buộc , treo hoặc siết vật dụng 

- Cố định một đầu dây vào vật 

e)  ứng dụng : 

-          Dùng cột đầu dây vào cọc hoặc thân cây

-          Dùng neo thuyền ở ven bờ sông

-          Dùng căng dây ở trụ lều

-          Bắt đầu và kết thúc các nút tháp để cố định dây

-           Đan băng ca  tải thương 

-          Đan dây trang trí 

f)Ghi chú: 

• Tên gút Thuyền chài được xuất phát từ việc nó được ứng dụng thực tiễn, rộng rãi trong việc neo thuyền. Đặc biệt đối với các dây thừng kích thước lớn, dùng gút thuyền chài cực kỳ chắc chắn
• Gút thuyền chài rất hữu dụng, chúng ta có thể để dàng thay đổi vị trí của gút trên dây và chiều dài 2 đầu dây, bằng cách xoay sợi dây xuôi theo chiều của gút
• Ngoài ra, gút thuyền chài được ứng dụng rộng rãi trong buộc buộc hoặc khóa 1 vật, do đặc tính khi siết lại thì rất chặt, nhưng rất dể dàng khi tháo gỡ

6- NÚT GHẾ ĐƠN 

a) Tên khác : Còn gọi là NÚT THÒNG LỌNG KHÔNG XIẾT 

b) Tên tiếng Anh :  Bowline knot 

Đây là một nút dây khi tạo ra sẽ cho ta một vòng tròn cố định , thường dùng khi buộc dây thừng

quanh vào người hay vật mà không sợ vòng dây tuột và xiết chặt vào .

      c) Công dụng :
      - Làm một vòng tròn cố định ở đầu một sợi dây mà không sợ vòng dây bị chạy tuột lên hay xuống
      - Dùng để kéo người từ dưới thấp lên.
      - Ném cho người sắp chìm dưới nước để kéo họ vào.
      - Làm dây an toàn khi leo núi hay làm việc trên cao.

d)  Ghi chú: 

• Nếu ta dùng nút thòng lọng dẽ gây đên chuyện dây thít vào con vật hoặc người dẫn đến nghẹt thở.... Nút dây càng chắc khỏe thì sẽ càng không bị thít vào hay bung ra.
• Bạn nên tập thắt nút này chỉ bằng 1 tay vì khi chính bạn bị thương 1 tay bằng 1 tay còn lại bạn phải thắt được nút này để các bạn khác kéo mình lên.
• Biến thể : Gút ghế đơn biến thể thành nhiều dạng tùy theo các ứng dụng khác nhau.
• Thế ngồi trên gút Ghế đơn được biểu thị qua hình vẽ trên đây.
• Để yên tâm hơn người ta đã làm ghế đơn đôi hay thắt thêm vòng chịu trên đầu ghế; hoặc 2 vòng để ngồi trên đùi 

Sau đây là cách làm nút ghế đơn bằng một tay 

  7- NÚT GHẾ KÉP 
          a) Tên tiếng Anh :  Bowline on a bight

Là một nút dây tạo ra một cặp vòng tròn cố định  ở khoảng giữa dây thừng . Lợi ích là hai vòng tròn không bị tuột và có thể tháo ra dễ dàng .


    b) ứng  dụng

Nút dây này có thể được dùng để tạo vòng bám chân (toe hold) ở giữa dây thừng. 
Làm vòng ghế an toàn trong cứu hộ, tiện lợi và dể chịu hơn nút ghế đơn. Mỗi vòng có thể dùng cho mỗi đùi chân và phần trên choàng qua ngực để giữ an toàn.




8- NÚT NỐI DÂY CÂU
a) Tên tiếng Anh : fisherman 's knot
Là một nút dây đặc dụng  dùng để nối hai sợi dây lại với nhau .Nó đơn giản là hai nút đơn, một nút đơn giữ quanh sợi dây bên phải và nút kia giữ quanh sợi dây bên trái. Xiết chặt lần lượt mỗi nút đơn. Sau đó kéo căng hai đầu sợi dây vừa được nối sao cho hai nút đơn chạy gần lại với nhau.


b) ứng dụng
 -  Dùng để nối hai đầu dây câu (dây cước ) , dây trơn láng .
     Nó đòi hỏi một chút khéo léo để thắt và vì vậy nó thường được dùng với các loại dây vật liệu chắc chắn. Khi được buộc xong, nó khá gọn và đầu mút dây ló dài ra ở ngay nút vừa thắt có thể được cắt gọn sát vào. Những tính chất này làm nó rất hữu dụng để nối dây câu. Nó cũng có thể dùng để nối hai sợi dây trơn láng, có tiết diện không bằng nhau hoặc bằng nhau
- Có thể ứng dụng làm kéo màn sân khấu .


NÚT NỐI DÂY CÂU ĐÔI

Giống như nút nối dây câu nhưng chắc hơn do vòng thêm một vòng


                                                                                            (còn  tiếp)